Wat is integraal arrangeren en hoe doe je dat?
Waar gaat het over?
Wat er thuis, op school en in de zorg gebeurt loopt in het leven van kinderen en jongeren door elkaar. Daarom zouden hun ontwikkeling en hun behoeften daarin centraal moeten staan en het uitgangspunt horen te zijn. Toch zijn onderwijs en zorg in de ogen van ouders en kinderen vaak onnodig ingewikkeld geregeld. Met als gevolg dat de realiteit van het dagelijks leven van kinderen en jongeren soms uit het zicht raakt. Zo moeten ouders aparte aanvragen doen voor hulp en passend onderwijs, en daarbij telkens hetzelfde verhaal vertellen. Dat kan eenvoudiger: door alles beter op elkaar af te stemmen en te bundelen in één route die wordt vastgelegd in het ontwikkelingsperspectief (OPP).
Wat is integraal arrangeren en waarom is het belangrijk?
Integraal arrangeren begint met het vormen van een zo breed en compleet mogelijk beeld van de leefwereld van een kind of jongere. Wat is de situatie, welke ondersteuningsbehoefte is er en wat is er mogelijk? Om dit integrale beeld te krijgen is overleg nodig met ouders, waar mogelijk met kinderen en jongeren, en met professionals van onderwijs en zorg. Het gaat om het samenbrengen van kennis, inzichten, middelen, acties en betrokkenen voor het maken van één samenhangend plan dat aansluit bij de behoeften van kinderen en hun omgeving. Dat kan worden vastgelegd in een ondersteuningsplan of in het OPP. Door ondersteuning vanuit verschillende leefgebieden tegelijk en op elkaar afgestemd in te zetten, wordt deze effectiever én neemt de bureaucratie af. Ouders hoeven minder afzonderlijke procedures te doorlopen en professionals werken doelgerichter samen. Dit brengt ook rust voor kinderen en jongeren.
Meer lezen
Dit hoofdstuk is grotendeels gebaseerd op de handreiking 'Integraal arrangeren: handvatten uit de praktijk' en de praktijkvoorbeelden die zijn gedeeld in de Oplossingenlabs. In de handreiking staan praktische adviezen voor professionals in de uitvoering, bestuurders en beleidsmedewerkers in onderwijs, jeugdzorg en jeugdhulp. Wat werkt bij integraal arrangeren?
Wat houdt een ontwikkelingsperspectief (OPP) in?
Een OPP is een nuttig en noodzakelijk middel om planmatig, sturend en doelgericht te werken bij leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. De afspraken die de school, ouders en leerling samen maken zijn een belangrijk onderdeel van het OPP: wie doet wat, waarom, hoe en wanneer? In het OPP staan de uitgangspunten voor de aanpak op school (en thuis) en voor de samenwerking met professionals, ouders en kinderen. Doel is de juiste ondersteuning te realiseren.
Bekijk hier de handreiking OPP van Steunpunt Passend Onderwijs
De gouden driehoek
Het Integrale Loket is een samenwerking tussen het Sociaal Wijkteam Dordrecht, het Samenwerkingsverband Dordrecht en de gemeente Dordrecht. Het vervult vooral de rol van adviseur voor wat ze in Dordrecht ‘de gouden driehoek’ noemen: de intern begeleider op school, de gedragswetenschapper van het samenwerkingsverband en de ouder-kindcoach van het wijkteam. De deskundigen van het Loket stimuleren hun collega’s om eens met andere ogen naar een leerling te kijken en meer gericht te zijn op de verbinding tussen de verschillende systemen: wat kunnen we voor elkaar betekenen en wat kunnen we samendoen? Het Loket brengt vervolgens een advies uit dat is gebaseerd op alle beschikbare data over een leerling. De kracht van dit advies zit in het totaaloverzicht waarover de medewerkers van het Loket beschikken. Zij kennen het volledige speelveld van onderwijs en jeugdhulp, waar andere professionals vaak alleen hun eigen werkveld overzien. Zo ontstaat er een breed gedeeld plan dat is opgesteld vanuit één visie, waarin iedereen samenwerkt en tegelijk elkaars expertise respecteert.
Hoe werkt een knooppunt?
In Zuid-Limburg werken zestien gemeenten en negen samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs samen om school, revalidatie en (jeugd)zorg te combineren. Deze integrale aanpak laat zien dat de afstemming tussen onderwijs en zorg goed te regelen is als er duidelijke afspraken zijn gemaakt over de coördinatie. In zogeheten knooppuntoverleggen wordt de brede ontwikkeling van leerlingen (school) in combinatie met de thuissituatie gemonitord. Ouders zijn hierin vaste partners.
Voordelen van integraal arrangeren in de praktijk
De praktijk laat een grote diversiteit in integraal arrangeren zien die samenhangt met de verschillende ontstaansgeschiedenissen en contexten van de regio’s. Maar doel en werkwijze komen wel sterk overeen, blijkt uit de volgende voorbeelden:
Holland Rijnland - Stappenplan integraal arrangeren implementatie en uitvoering
Dit stappenplan helpt scholen en zorgprofessionals om samen het juiste proces te doorlopen bij het opstellen van een OPP voor leerlingen in complexe situaties. De uitgangspunten van integraal arrangeren zijn hierin leidend. Het doel is dat scholen en zorgprofessionals samen kunnen zorgen dat een leerling ingeschreven blijft of wordt, ook wanneer volledig naar school gaan nog niet mogelijk is. De leerling krijgt begeleiding om stap voor stap toe te groeien naar volledig onderwijs. Bovendien kunnen alle professionals dit plan samen met ouders steeds bijstellen. Daarnaast biedt de handreiking antwoord op veelvoorkomende vragen van scholen, zorgprofessionals en 'medewerkers toegang'. De handreiking gaat uit van de wettelijke kaders en het beleid. Waar nodig zijn verwijzingen opgenomen.
Deze praktijkvoorbeelden laten zien welke voordelen integraal arrangeren voor direct betrokkenen heeft:
- Analyse: een integrale analyse van kind en omgeving geeft een completer beeld van het kind en zijn ontwikkelingsmogelijkheden op alle leefgebieden
- Perspectief: op basis van dat beeld kan een betere inschatting gemaakt worden hoe de continuïteit van de schoolloopbaan is te realiseren
- Aanbod: van meet af aan kan ondersteuning op gezamenlijke doelen ingezet worden op basis van één plan, één gezin en één regisseur
- Ouders worden minder belast: ouders hoeven maar éénmalig het verhaal te doen, en hebben één contactpersoon en één plek om de ontwikkeling van hun kind te volgen en te bespreken
- Kosten: vermindering van bureaucratie; vereenvoudigen van (administratieve) processen
- Proces: één proces voor het toewijzen van zorg en onderwijs voorkomt dubbele procedures.
Randvoorwaarden voor integraal arrangeren
Om integraal te kunnen werken is het belangrijk dat uitvoering, beleid en bestuur vooraf duidelijke afspraken maken:
Uitvoering
- Voor welke jongeren en vragen ondersteuning kan worden ingezet, en hoe dit in een plan van aanpak wordt vastgelegd
- Altijd samen met ouders het plan opstellen: zij vormen de spil
- Het toetsen of doelen worden gerealiseerd en het meten van tevredenheid van ouders en jongeren
- Goede voorbereiding van overleggen, het inrichten van een project- of werkgroep en plannen van structurele overlegmomenten
- De visie van waaruit de professionals aan de tafel zitten, met erkenning voor ieders specifieke professionaliteit binnen het geheel
Beleid
- Het inrichten van een kwaliteitscyclus: monitoren, leren en verbeteren
- Het inrichten van heldere en integrale werkprocessen
- Het stimuleren van professionalisering en de ontwikkeling in multidisciplinair werken en arrangeren
Bestuur
- Professionals in de uitvoering mandaat geven om te handelen
- Zorgen voor continuïteit in mensen, werkwijzen, procedures en kennis, zodat het geen tijdelijke projecten blijven
- Financiële kaders, gericht op vereenvoudigen en/of op elkaar afstemmen
- Heldere afspraken maken over de structurele financiering van arrangementen.