Integraal arrangeren in de oostelijke Achterhoek:
‘We kunnen het alleen samen’
Een vroege, goede start en een gelijkwaardige samenwerking zijn onmisbaar voor integrale arrangementen tussen onderwijs en zorg.
Annette Koenders en Job van Essen deden er ervaring mee op in het oosten van de Achterhoek.
Op tijd begonnen
De samenwerking tussen zorg en onderwijs in de Oost Achterhoek kent een lange geschiedenis. Doordat zorgorganisatie Zozijn en het Samenwerkingsverband Oost Achterhoek in hetzelfde gebouw zaten, bekeken zij al in 2010 hoe zij elkaar konden versterken. Met de komst van de Jeugdwet werd het nog duidelijker dat ze elkaar nodig hadden, vertelt Annette Koenders, manager bij Zozijn Kind en Jeugd. ‘Toen dachten we: “Help! Dat kunnen we niet alleen, we kunnen het alleen samen”. Achteraf blijkt een belangrijk verschil met andere initiatieven rond zorg en onderwijs te zijn dat we op tijd een goede start hebben gemaakt. Het besef dat we het niet alleen konden was nodig om de samenwerking goed te verkennen.’
Arrangementsbesprekingen
De betrokken organisaties vonden het ook belangrijk dat ze de kinderen om wie het ging goed kenden. Daarom hebben ze eerst met de ouders van kinderen die zorg nodig hadden zogeheten arrangementsbesprekingen gevoerd, vertelt Annette. ‘De vraag in die gesprekken was “Wat hebben jullie nodig of wat heeft jullie kind nodig om thuisnabij naar school te kunnen?”. Dat ging om een breed zorgpalet, van dyslexie tot sondevoeding. De uitkomsten van die gesprekken, hebben we voorgelegd aan de gemeenten, de scholen en de zorgaanbieders.’
De belangrijkste conclusie uit alle arrangementbesprekingen was dat ouders willen dat hun kind gezien wordt. ‘Dat is dan ook het uitgangspunt geweest om elkaar op te zoeken en integraal te gaan samenwerken’.
Thuisnabij onderwijs
Job van Essen is procesbegeleider bij het Samenwerkingsverband Oost Achterhoek. Hij legt uit waarom ‘thuisnabij’ onderwijs zo belangrijk is in die regio. ‘De afstanden zijn groot, het gebied is dunbevolkt en het bestaat uit drie onderling nogal verschillende gemeenten: Winterswijk, Oost-Gelre en Aalten.
We hadden al veel aandacht voor thuisnabij onderwijs omdat het speciaal onderwijs in onze regio maar heel beperkt aanwezig is. Daarom hebben we onszelf de vraag gesteld wat we wilden behouden, wat we al goed deden en hoe we dat verder konden versterken.’
Droombeeld
De gezamenlijke visie op thuisnabij onderwijs vloeide samen met het gezamenlijke droombeeld voor inclusief onderwijs. Job ziet dat droombeeld terug in onderstaande illustratie.
‘Dit plaatje was er toen nog niet, maar het laat precies zien wat wij toen deden en wat nog steeds passend is. Die puzzelstukjes en partners moeten echt allemaal aan tafel zitten.’
"We hebben gezegd: ‘Het contact gaat voor contract."
Gelijkwaardig samenwerken
Het integraal arrangeren in Oost Achterhoek krijgt vorm vanuit vier perspectieven: van ouders, zorg, gemeente en onderwijs. Om die perspectieven bij elkaar te brengen, is ervoor gekozen om eerst contact met elkaar te leggen, vertelt Job. ‘We hebben gezegd: “Het contact gaat voor het contract”.
We investeren dus veel in het onderling contact, ook na personeelswisselingen. Daardoor werken we samen op basis van de geschiedenis die we delen en de traditie die we hebben opgebouwd.’ Hij stelt dat de regionale cultuur van het ‘noaberschap’ de samenwerking positief beïnvloedt. ‘Het elkaar echt willen helpen heeft veel verschil gemaakt.’
Overal zorglocaties
De kern van de werkwijze in Oost Achterhoek is het gelijkwaardig samenwerken van onderwijs, zorg en ouders. Daarom zitten zij overal samen aan tafel met de gemeente. En daarom heeft zorgorganisatie Zozijn ook in alle gemeenten zorglocaties opgezet, vertelt Annette. ‘Thuisnabij betekent ook de zorg naar de gemeenten toebrengen. Dus moet je daar ook gebouwen betrekken, zodat je letterlijk nabijheid kunt creëren.’
Ze wijst erop dat de mensen die aan tafel zitten wel mandaat van hun organisatie en verantwoordelijkheidsgevoel nodig hebben. ‘We moeten er samen uitkomen en elkaar er rechtstreeks op kunnen aanspreken.’
Annette Koenders en Job van Essen
Integraal arrangeren in praktijk
Om het integraal arrangeren mogelijk te maken worden de middelen op basis van de Jeugdwet en soms ook uit de Wet langdurige zorg (Wlz) ingezet onder regie van het Zorg-, Advies- en Toewijzingsteam (ZATT) waar onderwijs, gemeente en zorg samen in zitten. Dit team geeft de Toelaatbaarheid Verklaring (TLV) af. Het samenwerkingsverband passend onderwijs is verantwoordelijk voor de toewijzing. Daarnaast hebben de drie betrokken gemeenten samen één ondersteuningsteam dat namens hen overlegt met onderwijsconsulenten en ouders.
"Als er iets nodig is in het grijze gebied, dan doen we dat gewoon. Dat vraagt wat lef, maar we rekenen gewoon later af."
De financiering
De zorg in het voortgezet speciaal onderwijs wordt door de gemeenten gefinancierd of mede door de Wet langdurige zorg (Wlz), als de leerling daaronder valt. De zorg in het speciaal basisonderwijs en het reguliere onderwijs wordt voor de helft gefinancierd door het onderwijs en voor de helft door de gemeente. ’Daardoor is echt thuisnabij onderwijs in de eigen woonplaats of dorpskern mogelijk,’ stelt Job. Als een zorgvraag niet helemaal in het financieringsplaatje past, maken de partners daar geen probleem van: ‘Als er iets nodig is dat in het grijze gebied ligt, dan doen we dat gewoon. Dat vraagt wat lef, maar we rekenen gewoon later af.’ Annette herkent dat. ‘Dat gaat in de praktijk heel goed. Heel af en toe is er een vraag of gedoe, maar we komen er altijd uit. We zoeken voortdurend wat wel kan.’
Keuzes
Kinderen en jongeren die zorg in onderwijstijd nodig hebben, worden in Oost Achterhoek zoveel mogelijk opgevangen in het reguliere onderwijs, ook als ze zwaardere zorgvragen hebben. Dat laten de cijfers ook zien. ‘Dat komt door onze keuzes om contact vooraf te laten gaan aan contract en om rekening te houden met mogelijkheden en niet met beperkingen. En dat komt ook doordat we geld niet leidend laten zijn, maar op een tweede, derde of vierde plan zetten’, stelt Job. ‘De middelen van het samenwerkingsverband gaan ook maximaal naar de schoolbesturen, zodat zij kinderen zoveel mogelijk in het regulier onderwijs kunnen houden.’
Dwarsverbanden
Annette verklaart het succes van het integraal arrangeren ook uit het inzetten van expertiseteams op alle locaties. ‘We houden expertises niet gescheiden. Daardoor zijn er veel dwarsverbanden gegroeid. We zoeken eerst uit wat ouders belangrijk vinden voor hun kind en zorgen er dan voor dat de expertise erheen gaat. We maken die beweging naar mensen toe volgens het uitgangspunt van thuisnabij onderwijs.’
Bekijk de korte video met Job van Essen:
Dit artikel is gebaseerd op de presentatie van Annnette Koenders en Job van Essen tijdens het Oplossingenlab op 6 februari 2024.