Inzichten uit een beleidssimulatie
Op weg naar collectieve financiering
Hoe werkt collectieve financiering van zorg in onderwijstijd en wat levert het op? Om die vraag te beantwoorden hebben DSP en Oberon als onderdeel van hun onderzoek beleidssimulaties uitgevoerd met deelnemende scholen en partners. Die leverden heldere inzichten op. En een toekomstdroom waar inmiddels al tientallen scholen en regio’s aan werken.
In het eerste deel van dit magazine constateerden de onderzoekers dat het zorgaanbod veel beter op de zorgbehoeften in het onderwijs kan worden afgestemd door ze voor alle leerlingen op school in kaart te brengen met het inventarisatiekader.
Als professionals en ouders daar vervolgens met elkaar over in gesprek gaan, ontdekken ze ook al gauw manieren om zorg in onderwijstijd eenvoudiger te organiseren. Bijvoorbeeld door als school voortaan met één of twee vaste zorgaanbieders te gaan samenwerken. Dat geeft ouders en leerlingen veel rust en overzicht. De vaste zorgprofessionals leren de leerlingen en hun behoeften goed kennen en kunnen flexibel inspelen op situaties in de klas. En onderwijsprofessionals zijn verzekerd van continuïteit en samenwerking in de zorg.
Een goede basis voor nieuwe financiering
De data uit het inventarisatiekader blijken ook verhelderend te werken in het gesprek tussen school, zorgpartners en gemeenten over het efficiënter, minder bureaucratisch, en soms goedkoper organiseren van zorg in onderwijstijd. Met als gevolg dat gemeenten bijvoorbeeld geen beschikkingen met vaste uren meer afgeven, maar uren beschikbaar stellen die op basis van gesprekken met ouders en professionals kunnen worden ingezet.
Ook op landelijk niveau blijkt er een goede basis te groeien voor het collectief financieren van de zorg. Zo hebben de ministeries van OCW en VWS positief gereageerd op het DSP-Oberon rapport. Daarmee is de zaak nog niet beklonken, maar is wel het licht op groen gezet om in de regio toe te werken naar collectieve financiering. Daardoor kan niet alleen met gemeenten over de jeugdzorg gesproken worden, maar ook met de zorgkantoren over de financiering uit de Wet langdurige zorg (Wlz). Daarvoor is een experimentregeling ontworpen.
Collectieve financiering: hoe gaat dat?
Tijdens het Oplossingenlab van 6 juni 2023 bespraken de deelnemers hun dromen voor de toekomst aan de hand van drie vragen:
- Hoe ziet de reis van het kind door het onderwijs en jeugdveld er dan uit? Wat betekent dat voor ouders? Wat verandert er voor hen?
- Wat is de rolverdeling tussen professionals en organisaties? Wat verandert er voor hen?
- Wat vraagt dit van bestuurders, financiers en beleidsmakers?
De gesprekken over deze vragen zorgden ervoor dat de deelnemers anders naar hun eigen situatie gingen kijken en gestimuleerd werden om er echt werk van te gaan maken. Maar er kwamen ook valkuilen aan het licht die te maken hebben met oude patronen. Die zijn te vermijden door elkaar er op aan te spreken en het belang van kinderen en jongeren steeds centraal te stellen.
Valkuilen in het systeem
In het rapport wijzen de onderzoekers al op valkuilen in het systeem van zorg en onderwijs. Zo is de zorg gewend aan individuele financiering tegenover het onderwijs dat collectief gefinancierd wordt. Ook kunnen er spanningen bestaan tussen lokaal en regionaal niveau.
De tijdelijkheid van pilots geeft veel onzekerheid. En op nieuwe verplichtingen op het gebied van administratie en verantwoording zit niemand te wachten. En, waarschuwen de onderzoekers, de financiering van jeugdhulp is makkelijker te veranderen dan de financiering volgens de Wlz en de Zvw.
Toekomstbeelden
De gesprekken tijdens het Oplossingenlab op 6 juni bevestigden de inzichten die uit de beleidssimulatie van de onderzoekers naar voren kwamen:
- Voor een goed verloop van de reis van de leerling zijn mondige ouders nodig om professionals scherp te houden op het belang voor het kind. Daarom moeten ouders bij het gesprek over het zorgplan betrokken zijn. Daarin moet niet alleen met ‘zorgogen’ gekeken worden, maar aandacht zijn voor de brede ontwikkeling van het kind. En gedacht worden in oplossingen in plaats van in problemen.
- Voor het signaleren van de behoeften van kinderen en jongeren in het onderwijs is expertise nodig vanuit zorg én onderwijs én ouders nodig. Samenwerken is het sleutelwoord en dat betekent dat alle betrokkenen initiatief nemen en investeren.
- Voor het arrangeren van zorg in onderwijstijd is afstemming met de ondersteuning thuis cruciaal. Om een integrale route naar volwassenheid te realiseren zijn de behoeften van het kind leidend. Daarvoor helpt het om overal dezelfde terminologie te gebruiken, ook op beleidsniveau. En daarin wordt aan inclusie gewerkt door geen aparte zorg- of OPP-gesprekken te voeren, maar gewone schoolgesprekken. Het werken in integrale teams, zonder beschikkingen, maakt het arrangeren eenvoudiger en flexibeler.
- Voor de uitvoering betekent een collectief gefinancierde inzet dat er doorgepakt kan worden en het kind centraal kan blijven staan, in plaats van de financierings- en beschikkingscriteria.
- Voor het verantwoorden van keuzes in zorg en onderwijs geldt: hou het simpel, ga gewoon door met wat goed gaat zonder je te druk te maken over bureaucratische verantwoording, en bespreek met ouders de kwaliteit van de geboden zorg.
Meer informatie
Dit artikel is gebaseerd op de bijdrage van Michiel van der Grinten, namens DSP en Oberon, aan het Oplossingenlab 12 op 6 juni 2023.