Harry schetst de voordelen van het collectief en beschikkingsvrij organiseren van ZiO: ‘In het eerste jaar van de pilot zagen we al dat het 35 procent goedkoper was dan via individuele aanvragen en beschikkingen. Een weg die ondoenlijk was voor zowel gemeenten, ouders als scholen. Waar individuele leerlingen vroeger gemiddeld acht uur per week persoonlijke begeleiding kregen, hadden we door het collectief inzetten van zorgmedewerkers nog maar 6,5 tot 7 uur per leerling nodig. Daarnaast konden die zorgmedewerkers ook flexibeler en efficiënter worden ingezet. We hebben bewust voor twee grote zorgaanbieders met vaste medewerkers gekozen omdat zij continuïteit konden bieden. We konden scherpe prijzen afspreken omdat diezelfde zorgaanbieders ook andere vormen van zorg konden leveren zoals gespecialiseerde buitenschoolse opvang en logeer- en vakantievoorzieningen.’

Na de succesvolle start doen de jeugdhulpregio’s tegenwoordig zelf de aanbestedingen met de zorgaanbieders voor ZiO. Voor de berekening van de kosten voor ZiO onderscheidt OC Leijpark verschillende doelgroepen. Want een vmbo-leerling heeft veel minder uren nodig dan een leerling met een ernstige meervoudige beperking. Elk jaar bekijkt de school met de zorgaanbieders of de werkafspraken nog binnen het budget passen.

Aan de communicatie met ouders is in het begin veel tijd besteed, vertelt Harry. ‘We moesten ouders die gewend waren dat zij voor zorg een individuele relatie met de gemeente hadden, meenemen in de collectivering. Daarvoor moesten we hen ervan overtuigen dat de zorg door collectivering niet minder zou worden, maar juist beter. Omdat er maar twee of drie zorgverleners in de klas komen in plaats van acht verschillende en omdat die ook de hele dag beschikbaar zouden zijn in plaats van een paar uur.’ Waren ouders in het begin soms bang dat de school aan hun geld zou komen, inmiddels weten nieuwe ouders niet beter dan dat de zorg op school is geregeld. Daarover worden ook afspraken opgenomen in het ontwikkelingsperspectief (OPP). Harry hoort tegenwoordig zelden bezwaren van ouders. ‘Wij gebruiken ook maar een deel van het individuele budget. Ouders behouden zeggenschap over het gedeelte thuis en vrije tijd.’

Het lukt OC Leijpark om voor het overgrote deel van de leerlingen de collectieve bekostiging van ZiO te regelen binnen hun jeugdzorgregio. ‘In de jeugdzorgregio’s lukt het goed om als school met de betrokken gemeenten op te trekken. Dat komt ook door de stabiliteit in de ambtelijke ondersteuning op dit thema’, stelt Harry. Voor de overige leerlingen moet de school met de woongemeente of gemeente van herkomst een individuele afspraak voor ZiO maken. Dat kost meer moeite, maar de school wil geen onderscheid maken in de begeleiding tussen leerlingen. Ook als deze uit andere gemeenten komen. Aukje merkt wel dat wisselingen bij gemeenten, zowel ambtelijk als bestuurlijk, een risico vormen voor de toekomst van ZiO. Ook de continuïteit bij zorgaanbieders is van invloed op de voortgang. OC Leijpark probeert daarom de lijnen rond ZiO zo kort mogelijk te houden met een projectteam en een bestuurlijk overleg. ‘Alles wat we rond ZiO doen, is opgenomen in de bestaande overlegstructuren’, legt Aukje uit. ‘De gemeente Tilburg coördineert de aanbesteding voor de jeugdzorgregio en als school monitoren wij of de gegevens van de zorgaanbieders kloppen.’

Bij OC Leijpark valt tot nu toe persoonlijke verzorging en begeleiding onder ZiO. Dat betekent dat medische verzorging nu deels via de ouders vanuit de Zorgverzekeringswet wordt gefinancierd en deels door de school wordt betaald als standaardvoorziening. Dat deel zou eigenlijk ook onder ZiO moeten vallen, vindt Harry. ‘Dat geldt ook voor begeleiding of behandeling bij psychische problematiek en moeilijk gedrag. Daarover zouden we maatwerkafspraken willen maken, maar dat kan niet in onze huidige opvatting van ZiO. Daarom streven wij nu naar een compleet ZiO-pakket waar alles onder valt. Over zo’n betere toegang tot jeugdhulp voor onze leerlingen zijn we nu in gesprek met de gemeenten in Hart van Brabant. Andere vormen van jeugdhulp zouden dan op dezelfde manier als persoonlijke verzorging en begeleiding in ZiO te collectiveren zijn.’

Na het onderzoek dat DSP/Oberon heeft gedaan naar de succesfactoren van de pilot met collectieve bekostiging en beschikkingsvrije zorg die OC Leijpark van 2019 tot 2022 uitvoerde, is in het volgende schooljaar een aanvullend monitoringsonderzoek uitgevoerd. De uitkomsten zijn duidelijk: het collectief en beschikkingsvrij organiseren van ZiO brengt rust en continuïteit in de klas en is kostenefficiënter. Toch is het voortbestaan van ZiO in de ogen van de directeur-bestuurder nog lang niet gegarandeerd. ‘Ik zie wel dat sommige andere regio’s ons model overnemen. Maar als gemeenten andere prioriteiten hebben, ontstaat er voor leerlingen wat ZiO betreft ongelijkheid tussen regio’s. En dat er volgend jaar weer gemeenteraadsverkiezingen zijn, maakt ZiO extra kwetsbaar. Daarom moet dit op ministerieel niveau en op basis van wetgeving worden opgelost.’

Hij wijst erop dat de Tweede Kamer al in 2022 de uitkomsten heeft gekregen van het onderzoek waarom gevraagd was. ‘We moeten ZiO steeds opnieuw agenderen, ook bij colleges van B&W, om taal te geven aan deze complexe materie. Ik zie de inhoud van deze leidraad daarom ook niet als eindpunt voor het delen van kennis, maar als het beginpunt voor de Tweede Kamer om over ZiO eindelijk knopen door te hakken en het goed wettelijk te regelen.’