Zuidoost-Brabant als voorloper

Collectieve inzet van jeugdhulp in onderwijstijd

Zuidoost-Brabant zet een grote stap in de integratie van jeugdhulp en gespecialiseerd onderwijs in de vorm van Zorg in Onderwijstijd (ZiO). Dat is mogelijk door een akkoord tussen 21 gemeenten, georganiseerd in twee jeugdhulpregio’s en vijf samenwerkingsverbanden. Met het project Zorg in Onderwijstijd (ZiO) wordt een innovatieve bekostigingssystematiek geïntroduceerd die de

samenwerking tussen scholen, gemeenten en zorgaanbieders fundamenteel verandert. Doel is om alle kinderen maximale ontwikkelingsmogelijkheden te bieden door een efficiëntere inzet van jeugdhulp, minder administratieve lasten, het ontlasten en ontzorgen van ouders en gelijke toegang tot ondersteuning voor alle leerlingen.

Doorontwikkelen

Tijdens het Oplossingenlab op 24 november 2025 vertelden Janine van Os, beleidsadviseur van het Samenwerkingsverband Primair Onderwijs De Kempen en Lenneke Wolswinkel, regionaal projectleider ZiO voor regio Zuidoost-Brabant, over de laatste ontwikkelingen in hun regio. Voor 35 so-,vso- en sbo-scholen zijn daar afspraken gemaakt over collectieve bekostiging en inzet van jeugdhulp op basis van een evenredige en transparante verdeling van middelen.

Vanaf 2020 heeft een aantal so- en vso-scholen en een sbo-school meegedaan aan de landelijke pilot zorgarrangeurs waardoor twee zorgarrangeurs actief betrokken zijn geweest bij deze scholen n in de regio. Vanuit een collectieve, bestuurlijke opdracht ontstond i neen volgende fase een werkgroep die stappen heeft gezet in de richting van een regionale aanpak voor collectieve financiering van de jeugdwet. Over deze voorgeschiedenis is meer te lezen in de Leidraad ZiO: Zuidoost-Brabant - Leidraad Zorg in Onderwijstijd

"Wat heeft geholpen was de organisatiestructuur. Een kernteam dat met elkaar kennis kon delen, elkaar inspireren en waar nodig kon beslissen."

Janine van Os

Van versnippering naar samenhang

Tot nu toe werd jeugdhulp in het onderwijs individueel bekostigd: per leerling werd een indicatie opgesteld, waarna zorg op maat werd geleverd. Dit leidde tot complexe processen, hoge administratieve druk, veel verschillende hulpverleners en ongelijkheid tussen scholen. De huidige manier van werken met individuele beschikkingen doet geen recht aan de ondersteuningsbehoeften van verschillende groepen leerlingen. Daarnaast signaleren gemeenten en samenwerkingsverbanden dat die werkwijze niet toekomstbestendig is.

Met het nieuwe model bundelt het Project Zorg in Onderwijstijd in Zuidoost-Brabant bestaande jeugdhulpmiddelen in een collectief budget per school dat is gebaseerd op zorgzwaarte en leerlingenaantallen. Hierdoor ontstaat een stabiele zorgbasis op alle scholen voor speciaal onderwijs (so), voortgezet speciaal onderwijs (vso) en speciaal basisonderwijs (sbo).

Met aandacht voor het eenvoudiger uitvoeren en inkopen van jeugdhulp en het verminderen van de bureaucratie. Het project sluit zo, volgens Lenneke Wolswinkel, naadloos aan bij de Hervormingsagenda Jeugd die inzet op het versterken van de samenwerking in de regio tussen onderwijs en jeugdhulp en op gerichtere en preventieve inzet van jeugdhulp. Het idee vanuit het project daarbij is dat een groepsgerichte, collectieve en preventieve werkwijze een krachtig middel is om escalatie van problematiek en zwaardere specialistische jeugdhulp te voorkomen. Bovendien draagt het bij aan het versterken van de context waarin kinderen en jongeren opgroeien en elkaar ontmoeten - in dit geval de school en de link die daar ook met thuis gemaakt wordt.

Doelen van het Project Zorg in Onderwijstijd Zuidoost-Brabant

Met het Project Zorg in Onderwijstijd beoogt de regio Zuidoost-Brabant dat:

elke leerling passende en gelijke ondersteuning ontvangt
de ondersteuning niet meer afhankelijk is van individuele of tijdelijke budgetten
de collectieve financiering en inzet van jeugdhulp in onderwijstijd efficiënter en effectiever zal zijn
ouders, school en de gemeentelijke toegangsteams worden ontlast
er meer eenduidigheid in de regio ontstaat over hoe onderwijs en jeugdhulp samenwerken
er meer samenhang, duidelijkheid en eenduidige sturing ontstaat.

Proeftuinen

Zuidoost-Brabant heeft de eerste ervaringen met het nieuwe model voor ZiO opgedaan in vijf proeftuinen: De Groote Aard in Eersel, SBO De Piramide in Bladel, het Antoon Van Dijk College in Helmond, Rungraaf / De Korenaer in Eindhoven en De Hilt in Helmond. In een aantal proeftuinen werken scholen en zorgaanbieders al volgens de nieuwe werkwijze. Op één school, De Groote Aard, is ook een experiment met Wlz-zorg gehouden in samenwerking met het zorgkantoor van CZ. Daarvoor zijn contacten gelegd met het zorgkantoor van VGZ dat in de regio Midden-Brabant betrokken is bij de ontwikkeling van ZiO.

Op de proeftuinscholen zijn vaste zorgprofessionals actief die in afstemming met de scholen de zorg op groepsniveau inzetten. De resultaten zijn veelbelovend: meer continuïteit, minder bureaucratie en betere samenwerking.

De proeftuinen doen ervaring op met de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden:

het goed borgen van de positie en stem van ouders en leerlingen
monitoren van opbrengsten en efficiencywinst op (midden)lange termijn
borging van de verbinding tussen zorg op school en (zorg) thuis
sterke(re) verbinding tussen scholen en de Toegang tot jeugdhulp
samenhang en koppeling tussen basisondersteuning vanuit het onderwijs, het inzetten van toelaatbaarheidsverklaringen (TLV’s), het bundelen van individuele beschikkingen vanuit de jeugdwet achter de voordeur en waarschijnlijk vanaf het schooljaar 2026-2027 het ZiO-budget
komen tot afspraken over collectieve bekostiging van zorg in onderwijstijd van leerlingen buiten de regio Zuidoost-Brabant

Het nieuwe bekostigingsmodel

Op basis van data-analyse door bureau DSP is een macrobudget voor de regio in beeld gebracht. DSP heeft eerder op verzoek van de ministeries van OCW en VWS onderzoek gedaan onder vijftig scholen die meededen aan de landelijke pilot zorgarrangeurs en twee proefregio’s. Op basis daarvan heeft het bureau een regionaal beeld, gevoed vanuit regionale en landelijke data, opgesteld en een hoofdindeling naar zorgzwaartecategorieën per schoollocatie gemaakt.

Het nieuwe bekostigingsmodel is budgetneutraal: bestaande middelen worden herschikt, zonder extra kosten. Op termijn worden zelfs besparingen verwacht door minder uitval en minder inzet van zorg en jeugdhulp thuis. Gemeenten dragen op basis van het woonplaatsbeginsel een vast gemiddeld bedrag bij voor elke leerling uit de eigen gemeente die naar een so-, vso-, of sbo-school in Zuidoost-Brabant gaat. Het budget wordt op basis van zorgzwaarte verdeeld over de scholen.

"Dit brede bestuurlijke commitment en draagvlak vanuit 21 gemeenten en samenwerkingsverbanden gericht op 35 scholen, is uniek. We realiseren hiermee gelijke toegang tot zorg en onderwijs voor alle leerlingen in regio Zuidoost-Brabant."

Lenneke van Wolswinkel

In de overgangssituatie wordt voor elke school een onafhankelijke inschatting gemaakt van de zorgbehoefte en zorgzwaarte van de totale leerlingenpopulatie. Deze wordt afgezet tegen de bestaande situatie die de school in kaart heeft gebracht. Met elke school wordt een gesprek gevoerd over hoe de invulling van jeugdhulp in hun school nu vormgegeven wordt. En of ze hun school herkennen in de inschatting van de zorgzwaarte. Alle scholen worden daarna in de gelegenheid gesteld te reageren over de inschatting en een onderbouwing te geven als die in de ogen van de school niet past. Ook kunnen scholen in het inkooptraject aangeven welke van de in het inkooptraject geselecteerde zorgaanbieder hun voorkeur heeft en welke expertise van de zorgaanbieder nodig is. Tot slot tekenen de scholen een intentieverklaring.

Op basis van de gesprekken met de 35 scholen kennen de jeugdhulpregio's een definitief budget per schoollocatie toe, voor meerdere jaren. Binnen dit budget kan de zorgaanbieder met vaste zorgprofessionals aan de slag. Zo wordt intensieve samenwerking met de schoolteams mogelijk waarbij kwaliteit voor de leerling voorop staat en de zorg afhankelijk van de actuele behoeften kan worden op- en afgeschaald. De ervaringen die hiermee binnen verschillende proeftuinen worden opgedaan, kunnen weer ingezet worden voor andere scholen in de regio.

Wat is het verschil tussen individuele en collectieve bekostiging

Individuele bekostiging en inzet van jeugdhulp

Per individuele leerling wordt beoordeeld welke zorg nodig is en hoeveel uur, inclusief beoordeling of het geleverd wordt.
Zorgaanbieders verlenen, na het indicatieproces, zorg op basis van individuele indicaties voor een individueel kind.
Op elke school is een ‘palet’ aan zorgaanbieders met bijbehorende zorgprofessionals. Intensieve samenwerking onderwijs en zorg is lastiger.
Zorgprofessionals komen op vaste momenten in de week voor individuele leerling.
De zorg in onderwijstijd is gericht op individuele begeleiding, en niet op het collectief/groepsbegeleiding.

Individuele bekostiging en inzet van jeugdhulp

Op basis van zorgzwaarte en aantal leerlingen wordt bepaald welk collectief budget per school beschikbaar is voor inzet van jeugdhulp voor de leerlingpopulatie van die school. Jeugdhulp is direct op school beschikbaar.
Regiogemeenten maken collectieve afspraken over inzet en bekostiging.
Vaste zorgaanbieders worden aan scholen gekoppeld, met vaste zorgprofessionals die op school aanwezig zijn en intensief samenwerken met het onderwijsteam.
Er is meer flexibiliteit in zorginzet: opschalen en afschalen is mogelijk op basis van actuele behoeften.
Er is groepsbegeleiding en individuele begeleiding als zorgbasis op school aanwezig.
Het blijft mogelijk in bijzondere gevallen op maat aanvullende jeugdhulp in te zetten boven op de collectieve inzet, altijd en alleen in afstemming met gemeentelijke toegang.

Inkoop en bestendiging

Een van de belangrijkste onderdelen van de implementatie van ZiO is het organiseren van een zorgvuldig inkooptraject. Daar komt veel bij kijken. Allereerst is een samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeenten nodig. In regio Zuidoost-Brabant vraagt dat om de instemming van 21 colleges. Iedereen meenemen in het proces, aanbieders goed consulteren bij de inkoop en goed en zorgvuldig informeren over alle stappen is hierbij heel belangrijk, stelt Lenneke. Daarmee ontstaat een gedragen basis voor het opstellen van de inkoopstrategie.

Voor de inkoop is het van belang dat er een heldere productbeschrijving en duidelijke kwaliteitsvereisten zijn opgesteld. Daarvoor is het onder andere nodig om een marktconsultatie te doen waarin verschillende zorgpartijen worden geconsulteerd over de voorgenomen opdracht. Vervolgens wordt de inkoop uitgevoerd, van publicatie tot ondertekening van overeenkomsten.

Een belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren is het ontwikkelen van een monitorplan. Hiermee wordt inzichtelijk wat de kwantitatieve, kwalitatieve en financiële effecten van collectieve bekostiging en inzet zijn. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van kwalitatieve en kwantitatieve data en waar mogelijk koppelingen gemaakt met al beschikbare data en systemen. Een analyse van de belemmerende en bevorderende factoren moet bestuurders houvast geven voor het sturen en bestendigen.

"Iedereen meenemen in het proces, aanbieders goed consulteren bij de inkoop en goed en zorgvuldig informeren over alle stappen is heel belangrijk."

Lenneke Wolswinkel

Van versnippering naar samenhang

Regio Zuidoost-Brabant is één van de voorlopers in Nederland. Als het model slaagt, kan het een blauwdruk worden voor andere regio’s. De ambitie is helder: een duurzaam en transparant systeem dat gelijke toegang tot zorg creëert en dat kinderen en jongeren ondersteunt in hun ontwikkeling op school.

Dat is veel werk, erkennen Janine en Lenneke. ‘Maar als het resultaat is dat we hiermee een meerjarig, duurzame en bestendige situatie krijgen in de samenwerking rondom zorg in onderwijstijd, is dat zonder meer alle inspanning waard.’

Dit artikel is gebaseerd op de workshop van Lenneke Wolswinkel en Janine van Os tijdens het Oplossingenlab op 24 november 2025.

Duurzaam samenwerken

Nog meer inspiratie