Samenwerken in de preventie van jeugdcriminaliteit
Als jeugdprofessional werk je iedere dag aan een sociaal veilige omgeving voor kinderen en jongeren: op school, op straat, in de buurt en online.
Als jeugdprofessional werk je iedere dag aan een sociaal veilige omgeving voor kinderen en jongeren: op school, op straat, in de buurt en online.
Op die verschillende plekken hebben jongeren ook met verschillende professionals en informele opvoeders contact. Maar dit zijn natuurlijk geen gescheiden werelden. De situatie thuis speelt door op straat, wat er online gebeurt heeft invloed op school. En alles heeft invloed op de ontwikkeling van jongeren.
Het is daarom belangrijk dat professionals en mede-opvoeders uit die verschillende leefomgevingen elkaar kennen. Samen bouw je aan een veilige omgeving voor kinderen en jongeren. En probeer je te voorkomen dat jongeren in aanraking komen met criminele activiteiten. Hoe kom je tot een goede preventieve samenwerking om jeugdcriminaliteit te voorkomen? We geven drie tips.
Tip 1: Weet met wie je kan samenwerken
Met wie werk je samen als het gaat om het voorkomen en aanpakken van jeugdcriminaliteit? Voor een goed en samenhangend (preventief) aanbod is het nodig dat gemeenten, het sociaal domein, het zorgdomein, het veiligheidsdomein en het onderwijs elkaar als logische partners zien. Samen dragen al deze partijen met hun eigen expertises bij aan het opgroeien van jongeren. Zonder elkaars ondersteuning ontbreekt de nodige kennis. Juist wanneer je dit samen doet en hierin samenwerkt kun jullie jongeren op de beste manier ondersteunen.
Toch blijkt een goede samenwerking in de praktijk vaak lastig. Een goed netwerk opbouwen en de juiste hulp kunnen inroepen vraagt dat je je partners kent en met regelmaat spreekt. Het liefst begin je daarmee ‘in tijden van rust’. Maar ook als je je ergens zorgen over maakt, kan dat een goed moment zijn om partners op te zoeken en de samenwerking verder op te bouwen.
Lees hier meer over samenwerken met politie, jongerenwerk, ouders en school
Tip 2: Zet afspraken voor structurele samenwerking in een gezamenlijk plan
Wanneer je weet wie je samenwerkingspartners zijn, is het goed elkaar regelmatig te ontmoeten. Het liefst op een manier waarin structurele samenwerking geborgd is. Niet alleen als er erge gebeurtenissen plaatsvinden , maar ook om samen te bouwen aan een sterke basis en een goed preventief aanbod. Samenwerken in een ondersteuningsstructuur kan hiervoor een middel zijn.
In wijken wordt vaak met partners samengewerkt in en rond een school. Hoe en wanneer je elkaar nodig hebt kan worden vastgelegd in een gezamenlijk plan, ook wel ondersteuningsstructuur genoemd. De ondersteuningsstructuur bestaat uit de basisondersteuning van de school voor alle kinderen, en de extra ondersteuning of specialistische voor kinderen die iets extra’s nodig hebben. Daarbij is duidelijk welke partners daarbij op welke manier betrokken zijn. Een ondersteuningsstructuur kan door elke school en samenwerkingspartners op een eigen manier ingevuld worden. Het helpt om de structuur visueel weer te geven.
Een stevige ondersteuningsstructuur waarin het onderwijs, het sociaal domein en de jeugdhulp met elkaar samenwerken, blijkt een goede basis te zijn om ook met het veiligheidsdomein samen te werken. Zo wordt inzichtelijk hoe men samenwerkt aan een sterke pedagogische basis en aan preventie. En hoe partijen samen optrekken als er een incident is. De ondersteuningsstructuur heeft daarmee een verbindende functie voor partners in de wijk.
Een inspirerend voorbeeld van een samenwerking tussen school, jongerenwerk en politie lees je in het artikel 'Uiteindelijk staan we allemaal voor dezelfde opgave'.
Tip 3: Werk samen aan een sterke basis, preventie én bij incidenten
Samenwerken met partners doe je het liefst ruim voordat er een probleem is. Gerichte inzet in het dagelijks leven van jongeren is nodig om jeugdcriminaliteit te voorkomen. Een sterke basis en inzet op preventie verkleinen de kans op problemen.
Zet daarom het aanbod voor kinderen en jongeren op een rij. Stem daarbij af wat organisaties zelf doen, wat anderen doen en wat je gezamenlijk doet.
Samen werken aan een sterke basis
Een goed fundament voor opgroeiende kinderen en jongeren begint met ‘de basis op orde’ en vergroot de kans dat kinderen en jongeren gezond, veilig en kansrijk opgroeien. Denk hierbij aan steunende volwassenen, sociale binding, ruimte voor talentontwikkeling, en kinderen en jongeren die gehoord en gezien worden.
Een sterke basis bestaat uit voldoende steun van ouders en medeopvoeders, zoals familie, vrienden, buurtgenoten, vrijwilligers, kinder- en jongerenwerkers, leerkrachten en pedagogisch medewerkers. Zij vormen samen een netwerk met een breed aanbod aan onderwijs, sport, vrijetijdsbesteding en werk.
Samen werken aan preventie
Preventie gaat over problemen voorkomen, beginnende problemen in goede banen leiden en voorkomen dat problemen terugkomen. Voor preventie kunnen scholen, jeugdgezondheidszorg, kinderopvang, jongerenwerk, lokale teams en zorgaanbieders kiezen uit veel verschillende interventies en programma’s.
Die interventies en programma’s kunnen zich richten op een hele groep, een kleine groep of op individuele kinderen of jongeren.
1. Universele preventie
Universele preventie is gericht op alle kinderen, professionals of de omgeving. Je kunt denken aan voorlichting in de klas en schoolbrede programma’s. Of aan scholing aan het team op het gebied van signaleren, of omgaan met strijd in de klas of de wijk. Ook in de omgeving van jongeren kunnen keuzes gemaakt worden die een preventieve werking hebben. Denk hierbij aan een prettig, groen en ruim schoolplein of het maken van looproutes in de school.
Voorbeeld universele preventie
2. Selectieve preventie
Selectieve preventie wordt ingezet voor een groep kinderen die speciale aandacht vraagt. Het gaat bijvoorbeeld om jongeren die probleemgedrag vertonen, of betrokken zijn bij negatieve groepsvorming. Maar het kan ook gaan om specifiek gedrag, zoals pesten. Je kan bij selectieve preventie denken aan de bijzondere begeleiding van jongeren met een risico, aan een training fysieke en seksuele weerbaarheid, of aan een training voor geweldloze conflictoplossing.
Voorbeelden selectieve preventie
3. Geïndiceerde preventie
Geïndiceerde preventie richt zich op individuele leerlingen met een verhoogd risico of beginnend probleem. Inzet op de preventie voor jongeren die te maken hebben met risicofactoren doe je met professionals met specialistische expertises.
Halt houdt bijvoorbeeld spreekuren op scholen. Leerlingen worden hiernaartoe verwezen voor incidenten waarbij er sprake is van grensoverschrijdend gedrag. Op deze manier probeert Halt te voorkomen dat jongeren opnieuw in de problemen komen. Het spreekuur van Halt is een samenwerking met de gemeente, het onderwijs, leerplicht, jeugdhulp en de politie.
Voorbeelden geïndiceerde preventie
- Agressieregulatie Alles Kidzzz | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)
- Voorkomen van (herhaling van) delictgedrag BASTA! | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)
Samenwerken bij een incident
Vervelende gebeurtenissen kunnen altijd plaatsvinden, ook als er een sterke basis is en een goede samenhang in preventieve interventies. Het is dan ook belangrijk om te weten wat de mogelijkheden zijn als er een incident plaatsvindt. Voorbeelden van maatregelen die genomen kunnen worden, zijn straf, het herstellen van schade, conflictbemiddeling en het begeleiden van slachtoffer en dader.
Activiteiten die je inzet zijn erop gericht om erger te voorkomen. Dit doe je door snel en georganiseerd te reageren, in samenwerking met de juiste partners.
Als er een onveilige of dreigende situatie is, een acute crisis of een misdrijf, is het noodzakelijk om professionals uit het veiligheidsdomein in te schakelen. Denk aan de politie, het Openbaar Ministerie, jeugdreclassering, Halt, het wijkteam, het Zorg- en Veiligheidshuis of de Raad voor de Kinderbescherming.
Ingrijpen is dan nodig, maar daar stopt het niet. Na ingrijpen moet er altijd ingezet worden op herstel. Hierbij is aandacht nodig voor het versterken van beschermende factoren en het bevorderen van het normale leven.
Lees hier meer over handelen bij incidenten
- Checklist omgaan met calamiteiten in het onderwijs – School & Veiligheid
- Aangifte doen in het onderwijs – School & Veiligheid
- Na een incident onderzoeken partners samen op welke manier invulling gegeven wordt aan herstel. Hierin kan de politie, het wijkteam of Veilig Thuis ondersteunen. Herstelrecht is een pedagogisch model voor het herstellen van schade na conflicten: www.herstelrechtinhetonderwijs.nl
Bronnen
- Deklerck, J. (2010). De preventiepiramide. Preventie van probleemgedrag in het onderwijs. Acco, Leuven
- Preventiematrix verbinding onderwijs-jeugdhulp | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)
- Potentie van preventie | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)