"Kinderen kunnen hier hun talenten ontdekken"
Kindercampus De Piloot integreert speciaal onderwijs, opvang en hulpverlening
Jaimy van den Broeke is directeur van Kindercampus De Piloot, een Integraal Kind- en Expertisecentrum (IKEC) in Rotterdam dat speciaal (basis)onderwijs, kinderopvang en jeugdhulpverlening onder één dak aanbiedt. Dit integrale aanbod is bedoeld voor kinderen van 4 tot 12 jaar met gedragsproblematiek die vaak samenhangt met autisme. Het geïntegreerde aanbod op één locatie geeft zowel de kinderen als hun ouders rust, duidelijkheid en nieuwe kansen.
Jaimy legt uit waarom De Piloot gekozen heeft voor een integrale aanpak: “We wilden een zo breed mogelijk aanbod voor onze kinderen en hun ouders. We merkten dat ouders voordat ze naar een school voor speciaal onderwijs kwamen, vaak al een lange weg waren gegaan door een jungle van organisaties en processen. Het was voor hen niet leuk geweest om te merken dat hun kind niet binnen het reguliere onderwijs paste. Als ouder wil je gewoon dat je kind naar school gaat. Dat is al spannend genoeg. Maar als je dan keer op keer te horen krijgt dat het eigenlijk niet goed gaat, dat je kind zich in de klas onveilig voelt of andere kinderen een onveilig gevoel geeft, dan wordt die hele schoolloopbaan voor jou als ouder erg zwaar.”
Ze merkte ook dat het voor deze kinderen niet fijn is om van plek te wisselen als ze naast onderwijs ook behandeling of extra begeleiding nodig hebben of als er thuis problemen spelen.
Jaimy van den Broeke, directeur van Kindercampus De Piloot
Samenwerkingspartners
Partners van De Piloot zijn jeugdhulporganisatie Enver en kinderopvangorganisatie KindeRdam. Enver biedt ambulante jeugd- en opvoedhulp, schoolmaatschappelijk werk, hulp bij crisis, dagbehandeling, residentiële zorg en woonbegeleiding. KindeRdam biedt innovatieve kinderopvang in Rotterdam Rijnmond, met peuteropvang, kinderdagopvang, BSO en Plusopvang
Daarom heeft De Piloot gekozen voor een geïntegreerd systeem binnen het expertisecentrum, waarin onderwijs, opvang en zorg naadloos samenkomen. “Onze missie is dat we altijd ja zeggen. Kinderen kunnen hier altijd blijven. Idealiter is de enige reden waarom ze hier weg zouden moeten, omdat ze of terug kunnen naar het regulier onderwijs of in groep 8 vertrekken naar het vervolgonderwijs. Helaas kunnen we dat nu nog niet waarmaken. Soms verwijzen we kinderen toch nog door naar een setting waar meer behandeling mogelijk is dan wij nu kunnen bieden. Dat zou niet hoeven als we bekostiging kunnen vinden voor twee aanvullende arrangementen.”
Een stabiele en vertrouwde omgeving
De integrale aanpak schept ruimte om te werken aan de ontwikkeling van kinderen. “Kinderen kunnen bij ons al hun talenten ontdekken. Voor veel kinderen is dat niet vanzelfsprekend omdat bij gangbare activiteiten meestal geen rekening wordt gehouden met hun beperkingen. Daardoor kunnen ze niet meekomen of raken ze teleurgesteld.” Om deze kinderen nieuwe ervaringen te laten opdoen, bijvoorbeeld met muziek, schaken, dans of zwemmen, werkt de Kindercampus samen met andere organisaties. “Wij brengen kinderen bijvoorbeeld op vrijdagmiddag met ons busje naar zwemles. Hun ouders halen ze dan op en dat is superleuk.”
Om kinderen een stabiele en vertrouwde omgeving te kunnen bieden waarin zij zich optimaal kunnen ontwikkelen, is een nauwe samenwerking nodig tussen verschillende disciplines met een gedeelde visie en een gezamenlijk pedagogisch beleid. Zo ontstaat een ondersteunend netwerk rond het kind. Jaimy vertelt dat professionals daarvoor tijdens multidisciplinaire overleggen de voortgang van de kinderen bespreken en de aanpak onderling afstemmen. “Deze korte lijnen en het gezamenlijke pedagogisch beleid zorgen ervoor dat we snel en effectief kunnen inspelen op de behoeften van ieder kind.”
Visie
Alle partners in het IKEC delen de visie dat elk kind recht heeft op een veilige, stimulerende omgeving waarin het zich optimaal kan ontwikkelen. De samenwerking tussen onderwijs, opvang en zorg draait om het bieden van maatwerk voor ieder kind. “Alle teams voeren gesprekken over wat die visie voor hen betekent. Daarvoor hebben we samen met een begeleider een vertaling gemaakt van onze waarden naar het klimaat binnen de school. We besteden er aandacht aan op drie vaste momenten in het jaar waarin we professionaliseren met het hele team. Daarnaast plannen we jaarlijks drie informele momenten met elkaar. We kijken dan naar de enquête die is uitgezet binnen het team waarin we vragen hoe zij vinden dat het gaat in de samenwerking en wat zij nodig hebben.”
De kernwaarden van de Piloot zijn: aandacht, duidelijkheid, ontwikkeling en passie. Ze geven richting aan het dagelijks handelen van de medewerkers van de Piloot:
Aandacht We zien elk kind, elke ouder en elke collega, en stemmen zorg en begeleiding daarop af.
Duidelijkheid Heldere afspraken en een gestructureerde omgeving zorgen voor rust en veiligheid.
Ontwikkeling We bieden een leeromgeving waarin kinderen en professionals zich continu kunnen ontwikkelen.
Passie We werken met hart en ziel aan de groei van ieder kind, elke dag opnieuw.
> Lees op de website van De Piloot hoe zij dat doen.
De dagelijkse samenwerking van professionals
Onderwijs, opvang en jeugdhulp zijn in de dagelijkse praktijk op Kindercampus De Piloot sterk met elkaar verweven. Elke dag start met een kort overleg tussen de leerkrachten, pedagogisch medewerkers en jeugdhulpverleners, waarin ze signalen van kinderen bespreken en afstemmen welke ondersteuning nodig is. De rest van de dag werken de professionals intensief samen:
- In de klas krijgen leerkrachten ondersteuning van gedragsdeskundigen en jeugdhulpprofessionals om kinderen met specifieke behoeften beter te begeleiden. Dit kan variëren van het inzetten van visuele hulpmiddelen tot gerichte interventies bij emotionele of gedragsproblemen.
- Tijdens opvangmomenten werken kinderopvangmedewerkers volgens dezelfde pedagogische principes als in de klas, zodat kinderen continuïteit en voorspelbaarheid ervaren. Ze helpen bij sociale vaardigheden en het verwerken van prikkels na een schooldag.
- Hulpverlening komt tot stand doordat jeugdhulpverleners kinderen niet alleen in aparte sessies observeren en ondersteunen, maar ook in de dagelijkse school- en opvangomgeving. Hierdoor kunnen ze sneller en effectiever inspelen op de behoeften van het kind zonder dat het telkens uit de groep gehaald hoeft te worden.
- Wekelijkse multidisciplinaire overleggen zijn bedoeld om naast de korte dagelijkse afstemming de ontwikkeling van kinderen uitgebreider te volgen en gezamenlijk te beslissen over verdere stappen in hun ondersteuning.
Financiering: een complex verhaal
Kindercampus De Piloot wordt gefinancierd uit verschillende bronnen die gezamenlijk de integrale aanpak mogelijk maken. Het speciaal (basis)onderwijs wordt bekostigd via reguliere onderwijsmiddelen van de overheid. De kinderopvang wordt deels gefinancierd door ouders, via de kinderopvangtoeslag, en deels door samenwerkingsafspraken met gemeenten. De jeugdhulpverlening wordt gefinancierd vanuit de gemeentelijke budgetten voor jeugdzorg.
“Een belangrijk aspect van onze integrale aanpak is het samenbrengen van deze financieringsstromen, zodat kinderen zonder belemmeringen toegang krijgen tot de ondersteuning die ze nodig hebben. Dit vereist nauwe samenwerking met gemeenten, onderwijsinstanties en zorgorganisaties om te zorgen voor een efficiënte en duurzame bekostiging van ons aanbod.”
Brutaal
Als pedologisch instituut kreeg De Piloot voorheen extra middelen en een GZ-psycholoog via het Centrum Educatieve Dienstverlening. Dit veranderde doordat de extra middelen in een algemene aanbesteding van de gemeente Rotterdam werden opgenomen. De Piloot was slechts één van de scholen die een aanvraag deed. De aanbesteding was complex, maar bood ook de mogelijkheid voor financiering van onderwijs-zorgarrangementen. Dat paste bij de aanpak en visie van de school. Toch was het nog een hele strijd om de financiering van de integrale aanpak rond te krijgen, vertelt Jaimy. “Ik ben gewoon heel brutaal geweest en heb gezegd hoeveel mensen en welke aanbieder ik wilde. Toen ik een andere aanbieder kreeg, heb ik die gebeld en gevraagd of ze Enver in de onderaanbesteding wilden nemen. Dat lukte, en bij de laatste aanbesteding is Enver onze vaste zorgpartner geworden.”
Voor het organiseren van de kinderopvang bracht ze verschillende gemeentelijke afdelingen bij elkaar. De gemeente wilde geen uitzondering maken door onze school extra bekostiging te geven voor kinderopvang. Zij wilden alle scholen voor speciaal onderwijs de kans geven om een aanbod te doen van kinderopvang binnen de school. Daarom hebben ze uiteindelijk een aparte aanbesteding hiervoor geschreven en uitgezet. “We kregen akkoord in de laatste week van de zomervakantie. Daardoor was het niet haalbaar om meteen in september te starten. Gelukkig kregen we een verlenging en werd de regeling uiteindelijk definitief.” Tijdens de coronacrisis bleek de kinderopvang cruciaal: “Toen corona startte en wij dicht moesten, ging de opvang wel open voor alle leerlingen van ouders die echt problemen hadden. Dat was een redding.”
Kansen
“Onze ervaring leert dat een nauwe samenwerking met ouders essentieel is voor het succes van onze aanpak,” stelt Jaimy. “Door hen actief te betrekken en te ondersteunen, zorgen we ervoor dat er zowel thuis als op school een veilige en stimulerende omgeving wordt gecreëerd.”
De integrale aanpak betekent voor ouders dat zij één aanspreekpunt hebben voor zowel onderwijs, opvang als hulpverlening. Daardoor hoeven ze niet telkens opnieuw hun verhaal te vertellen.
Voor kinderen creëert het een consistente en veilige omgeving waarin ze zich optimaal kunnen ontwikkelen. Doordat alle betrokken professionals op dezelfde locatie werken en dezelfde pedagogische visie hanteren, ervaren kinderen meer structuur en duidelijkheid, wat bijdraagt aan hun welzijn en groei. Jaimy merkt dat deze aanpak niet alleen invloed heeft op het onderwijs, maar ook op de kansen van kinderen en ouders: “De kinderopvang is niet alleen fijn voor de kinderen, maar ook voor ouders. Ik zie dat ouders die voorheen niet werkten of konden werken, dat nu wel doen. Dat is echt wel bijzonder.”
Samenwerken met ouders
De samenwerking met ouders begint op Kindercampus De Piloot al bij de aanmelding van hun kind. In het intakeproces worden met de ouders de hulpvraag en behoeften van het kind besproken. Dit proces verloopt als volgt:
- Intakegesprek: Ouders worden uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek waarin samen wordt gekeken naar de ontwikkelingsgeschiedenis, uitdagingen en behoeften van het kind. Hierbij zijn vaak een leerkracht, een gedragsdeskundige en indien nodig een jeugdhulpverlener aanwezig.
- Observatie en wenperiode: Voordat een definitieve plaatsing plaatsvindt, kan een observatieperiode worden afgesproken. Dit geeft zowel het kind als de ouders de kans om te wennen aan de nieuwe omgeving en biedt het IKEC de mogelijkheid om een goed beeld te krijgen.
- Ouderbetrokkenheid: Tijdens de plaatsing blijven ouders actief betrokken. Ouders worden op de hoogte gehouden van de voortgang van hun kind via oudergesprekken, voortgangsrapportages en informele contactmomenten.
- Multidisciplinaire samenwerking: Ouders worden meegenomen in de multidisciplinaire aanpak. Dit betekent dat zij betrokken worden bij zorgbesprekingen en als dat nodig is ondersteuning krijgen in de opvoeding door schoolmaatschappelijk werk. Voor de toekomst wil de school graag systeemtherapie gaan aanbieden.
- Evaluatie en aanpassingen: Periodiek evalueert het IKEC samen met ouders en betrokken professionals of de gekozen aanpak nog passend is. Indien nodig wordt de ondersteuning bijgesteld om optimaal aan te sluiten bij de behoeften van het kind.
De toekomst
Kindercampus De Piloot is voortdurend bezig met het ontwikkelen van nieuwe onderwijs-zorgarrangementen om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van leerlingen. “We onderzoeken bijvoorbeeld de mogelijkheden voor het opzetten van groepen voor hoogbegaafde leerlingen met gedragsproblemen en voor het uitbreiden van groepen voor jongere leerlingen die zeer moeilijk anders leren. Daarnaast breiden we ons aanbod aan naschoolse activiteiten steeds verder uit en bekijken we de mogelijkheden voor voorschoolse opvang of een peuterspeelzaal.”
Jaimy gelooft dat de toekomst van het speciaal onderwijs ligt in integrale samenwerking tussen onderwijs, opvang en hulpverlening. “Kindercampus De Piloot is een voorbeeld van hoe zo’n samenwerking succesvol kan worden vormgegeven. Door onze krachten te bundelen en een gezamenlijke visie te hanteren, kunnen we kinderen met speciale behoeften de best mogelijke ondersteuning bieden en hen helpen zich optimaal te ontwikkelen.”
Meer informatie
- Bekijk de presentatie van De Piloot over hun integrale aanpak.
Dit artikel is onder meer gebaseerd op de bijdrage van Jaimy van den Broeke aan het Oplossingenlab op 7 april 2025.